Türkiye’de “Ümmühan” İsmi Kaç Kişide Var? Güç, Kurumlar ve Vatandaşlık Çerçevesinde Bir İnceleme
Giriş: Güç İlişkileri ve Toplumsal Düzen Üzerine Düşünen Bir Siyaset Bilimci
Toplumların yapı taşlarından biri isimlerdir: bir isim sadece bireyi tanımlamakla kalmaz, aynı zamanda o bireyin toplumsal konumunu, aidiyetini ve dolayısıyla güç ilişkileri içindeki yerini sembolize eder. Bir siyaset bilimcisi olarak “isim dağılımı” gibi önemsiz gibi görünen bir veri noktasından dahi hâkim kurumlar, ideolojik kodlar ve vatandaşlık pratikleri üzerine çıkarımlar yapılabileceğini gözlemliyorum. Bugün, Türkiye’de yaygın olmayan bir kadın ismini ele alıyoruz: Ümmühan. Bu ismin kaç kişide taşındığına dair istatistikleri ve bu verinin iktidar, kurumlar ve vatandaşlık bağlamında okunabilirliğini inceliyoruz. Erkeklerin stratejik ve güç odaklı bakışıyla, kadınların demokratik katılım ve toplumsal etkileşim odaklı bakışını harmanlayarak, okurlarımızı “isim” üzerinden düşünmeye davet ediyoruz.
İstatistikler: Türkiye’de “Ümmühan” Kaç Kişide?
Mevcut kaynaklara göre, Türkiye’de “Ümmühan” ismini taşıyan kişi sayısı yaklaşık 27.405’tir. [1] Aynı kaynaklarda bu ismin kullanım oranının “yaklaşık her 14.724 kişiden biri” olduğu belirtilmiştir. [1] Bu sayı, isim dağılımında yüksek oranda yaygın olmayan bir kadın adına işaret eder. Kurumlar açısından baktığımızda, bu veri “citizenship” (vatandaşlık) düzleminde bir statü işareti taşıyabilir: bir isim ne kadar yaygınsa, o kadar “genel vatandaşlık kodlarına” yakın olarak okunabilir. Ümmühan ise yaygın olmayan bir isimdir, dolayısıyla taşıyıcısı açısından hem bireysel olarak farklılaşmayı hem de toplumsal yapı içinde alternatif bir konumlanmayı işaret edebilir.
İktidar, Kurumlar ve İsimlerin Simgesel Gücü
İsimler, devlet ve toplum kurumları tarafından doğrudan düzenlenmese de, ‘resmiyet’, ‘kayıt’, ‘nüfus sistemi’ gibi iktidar aygıtlarının parçası haline gelir. Örneğin Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’nun “isim ve soyisim istatistikleri” üzerinden her birey için kayıt sistemi oluşturması, vatandaşlık ilişkilerinin teknik bir boyutudur. [2] Bu çerçevede “Ümmühan” ismini taşıyan bireylerin sayısı yalnızca demografik bir veri değil, aynı zamanda bir “isim repertuarı” içinden devlet ve toplum iktidarının seçici mantığını da yansıtır.
Güç açısından bakıldığında: erkek egemen düzenlerde erkek isimleri genellikle daha yaygındır ve bu yaygınlık stratejik bir konumlanmadır. Buna karşın kadın isimleri, özellikle daha az yaygın olanlar, toplumsal etkileşim ve aidiyet bakımından farklı kodlar içerir. “Ümmühan” isminin görece az yaygın oluşu, kadın kimliğinin toplumsal düzlemde biraz daha görünmez veya alternatif bir çizgide olabileceğini gösterebilir. İktidarın klasik araçları “yaygınlık”, “normallik” ve “kaynaksal kabul” üzerinden işler; az kullanılan bir isim bu normalliğe tam olarak dahil olmayışıyla dikkat çeker.
Erkeklerin Stratejik Bakış Açısı vs. Kadınların Toplumsal Etkileşim Odaklılığı
Erkekler genellikle strateji, kontrol ve çıkar ilişkileri bağlamında hareket eder. Bu bağlamda “yaygın bir isim” taşıyan erkek bireyler, sistemin standart kodlarına yakın konumlanır, görünürlük ve güç potansiyeli artar. Kadın bireyler ise toplumsal etkileşim, demokratik katılım ve kimlik bağlamında daha nüanslı bir konum taşırlar. “Ümmühan” gibi yaygın olmayan bir kadın isminin sahibi olanlar, belki de toplumsal normların dışında bir dilsel ve kimliksel alanı temsil ediyor olabilir.
Soru: Bu kadın ismi taşıyan kişi, toplumsal yapının güç hiyerarşisine ne kadar dahil olmuş olabilir? Yaygın bir isim taşıyan erkeklerle karşılaştırıldığında kadın isimleri üzerinden ne tür farklı “görünmezlik” ya da “alternatif görünüş” halleri ortaya çıkabilir? Bu sorular, isim üzerinden cinsiyetin nasıl sosyal kodlandığını düşünmemizi sağlar.
Vatandaşlık, Kimlik ve İsimlerin Toplumsal Etki Alanı
Vatandaşlık sadece hukuki bir statü değil, aynı zamanda isim, dil, kültür ve kimlik aracılığıyla tezahür eder. “Ümmühan” isminin taşıyıcısı, resmi nüfus sistemi içinde yer alırken aynı zamanda toplumsal kimlik bağlamında bir farkı temsil edebilir. İsim yaygın olmadığı için ‘ortak vatandaşlık kodları’ ile tam örtüşmeyebilir; bu da birey için bir avantaj veya dezavantaj oluşturabilir. İsim üzerinden toplumsal etiketlenme, kimlik inşası veya aidiyet hissi açısından incelenebilir.
İdeoloji açısından bakıldığında, geleneksel toplumlarda kadın isminin “annelik”, “uyum”, “koruma” gibi rollerle ilişkilendirilmiş olması dikkate değerdir. “Ümmühan” isminin anlamı “hükümdar anası” gibi yorumlanan bir temaya sahiptir. [3] Bu da toplumsal ideoloji açısından oldukça ilginçtir: bir kadın ismi “hükümdar” kavramı ile ilişkileniyor ve bu da güç, aidiyet ve kimlik açısından sorgulanabilir.
Sonuç ve Provokatif Sorular
Türkiye’de “Ümmühan” isminin yaklaşık 27 405 kişi tarafından taşındığını biliyoruz. Bu sayı sadece demografik bir veri değil; nüfus sistemi, vatandaşlık kodları, toplumsal normlar ve cinsiyet açısından da anlamlıdır. Bu veriyi okuyarak, şu soruları kendinize yöneltin:
– Siz hangi isim kodları içinde yer alıyorsunuz? İsminiz sizi nasıl toplumsal konuma taşıyor veya taşımıyor?
– İsimlerinizin yaygınlığı sizce güç ilişkileri ile ne derece bağlantılı? Yaygın bir isim sizde daha fazla “iletişim gücü” verilen bir statü yaratıyor mu?
– Kadın isimleri üzerinden taşınan toplumsal anlamlar ve erkek isimleri üzerinden taşınan stratejik anlamlar arasındaki farkı gözlemlediniz mi? Sizin çevrenizde bu fark nasıl tezahür ediyor?
– İsimler ve vatandaşlık ilişkisi bağlamında, daha nadir bir isim sizde ya da başkalarında hangi duygusal veya sosyal etkileri yaratıyor?
Bu soruları düşünerek, sadece bir isim verisinin ardındaki derin toplumsal dinamikleri keşfedebilir ve kendi sosyal kimliğiniz, ait olduğunuz toplumsal yapı ve geleceğe dair konumlanmanız üzerine daha bilinçli bir bakış geliştirebilirsiniz.
—
Sources:
[1]: “Türkiye’de Kaç tane Ümmühan var? İllere Göre Ümmühan Sayısı”
[2]: “TÜİK sorana yanıt veriyor: Türkiye’de kaç adaşınız var?”
[3]: “Ümmühan İsminin Anlamı Nedir? Ümmühan İsminin Analizi, Şiiri, Arapçası …”